خاکشیر که با نام عمومی Flixweed و با نام علمی Descurainia Sophia شناخته می شود. از این گیاه در زبان محلی و عامیانه خاکشی یا شفترک نیز یاد می شود. خاکشیر یکی از گیاهان علفی دوساله است که از تیره شب بویان بوده و ساقه های این گیاه تا ارتفاع یک متر هم می رسد و اغلب در قاره آسیا و اروپا و گاهی اوقات در آفریقا نیز رشد می کند. خاکشیر یک گیاه دارویی ارزشمند می باشد که از دیرباز در کشورهایی چون ایران، چین و هند جایگاه ویژه ای داشته و مردم از خواص و فواید بی نظیر آن برای سلامتی بهره مند می شدند. پایین ساقه خاکشیر دارای مقدار زیادی کرک است در حالی که در قسمت بالایی این گیاه کرکی وجود ندارد. در قسمت های بالایی ساقه گیاه خاکشیر، گل هایی وجود دارد که به رنگ زرد روشن می باشند.
یکی از موارد علاقه ایرانیان به خاکشیر رفع گرمازدگی و عطش در گرمای تابستان است و باعث شده است که ایرانیان در فصل تابستان از خاکشیر به عنوان یکی از نوشیدنی های ثابت سفره غذایی خود استفاده کنند. خاکشیر گیاهی است که برای تمام سنین قابل استفاده بوده که خواص شگفت انگیزی را می تواند برای فرد مصرف کننده به همراه داشته باشد. خاکشیر طبعی سرد دارد و بنابراین برای افرادی که بلغمی می باشند و یا از بیماری هایی چون روماتیسم رنج می برند مناسب نمی باشد زیرا سردی این گیاه باعث تشدید بیماری در بدن می گردد. در ادامه این مقاله با ما همراه باشید تا نگاهی به خواص و ارزش غذایی این گیاه معجزه آسا داشته باشیم.
انواع خاکشیر
خاکشیر به لحاظ تنوع شامل دو نمونه می باشد:
- نوع اول که دارای دانه های ریز و به رنگ قرمز می باشد و طعمی تلخ دارد.
- نوع دوم که دانه های آن بزرگتر و برجسته تر است و رنگ آن قرمز تیره میل به قهوه ای است و طعمی شیرین دارد.
ارزش غذایی (100 گرم) خاکشیر
در جدولی که در ادامه می بینید ارزش غذایی شامل مواد معدنی و ویتامین های موجود در 133 گرم خاکشیر آورده شده است.
ارزش غذایی | مقدار در ۱۳۳ گرم |
انرژی | ۲۹ کالری |
چربی | ۰/۹ گرم |
کربوهیدرات | ۴/۲ گرم |
خاک شیر فیبر دارد | ۳/۹ گرم |
قند | ۰ |
پروتئین | ۲/۶ گرم |
سدیم | ۵/۳ میلیگرم |
اسید لینولئیک، اسید لینولنیک، اسید اولئیک، اسید پالمیتیک و اسید استئاریک | به مقدار کم |
ویتامین A | ۵۳۲۰ IU |
کلسیم | ۵۹ میلیگرم |
آهن | ۳.۲ میلیگرم |
منیزیم | ۱۳۷ میلیگرم |
فسفر | ۸۴ میلیگرم |
پتاسیم | ۵۱۹ میلیگرم |
ترکیبات مهم
همانطور که گفته شد خاکشیر دارای ترکیبات زیادی است که برخی از آن ها شامل این موارد می باشد: در ترکیبات این گیاه گلوکز اینولات ها که شامل آلیل ایزوتیوسیانات، بوتنیل ایزوتیوسیانات، سیانو ۳ و ۴- اپی تیو بوتان، ۵- متیل تیوپنتانیتریل، ۳- فنیل پروپیونیتریل، ۴- متیل تیوبوتیل ایزوتیوسیانات و ۲- فنیل اتیل ایزوتیوسیانات می باشند. دانه خاکشیر همچنین از ترکیباتی چون پروتئین، صمغ، موسیلاژ، ترکیبات ازت دار و چربی تشکیل شده است. از دیگر ترکیبات این گیاه می توان به اسیدهای چرب پالمیتیک، لینولنیک، اولئیک و استئاریک نام برد. همچنین املاح معدنی موجود در خاکشیر شامل گوگرد، کلر، فسفر، آهن، پتاسیم، کلسیم، سدیم و منیزیم می باشند.
خواص خاکشیر
رفع گرمازدگی و تشنگی
یکی از مهمترین خواص خاکشیر کاهش گرمازدگی و رفع سریع حرارت از بدن می باشد. به همین دلیل نوشیدنی های حاوی خاکشیر در تابستان، برای رفع عطش و گرمازدگی زیاد، مناسب می باشد. این گیاه به کاهش دمای بدن و خنک شدن آن و همچنین تسکین حس عطش کمک شایانی می نماید. دلیل این موضوع این است که با مصرف خاکشیر، جذب آب توسط بدن افزایش می یابد. گیاه خاکشیر به دلیل داشتن موسیلاژها که موادی ژله مانند هستند این فرآیند را محقق می سازد؛ بدین صورت که موسیلاژها آب را در بافت خود نگه داشته و حجیم تر می شوند بنابراین با ورود به بدن به حفظ رطوبت بدن کمک می کنند و بدن را از کم آبی و دی هیدراته شدن محافظت می کنند.
رفع دل پیچه و اسهال
خاکشیر بطور موثر در درمان التهابات و زخم های دستگاه گوارشی نقش دارد. این ماده غذایی با فعالیت آنتی باکتریال و ضد التهابی که دارد با عوامل بیماری زا در روده و معده مبارزه کرده و قادر به رفع مشکلاتی همچون اسهال و دل پیچه می باشد.
رفع یبوست
یکی از مهمترین دلایل ایجاد یبوست، کاهش عملکرد روده و نامنظم شدن حرکات روده می باشد. موسیلاژها و فیبرهای موجود در خاکشیر باعث تنظیم حرکات روده شده و عملکرد دستگاه گوارش را تقویت می کنند. موسیلاژها با ایجاد لایه محافظتی در سطح معده و روده باعث کاهش میزان التهابات و تحریکات دستگاه گوارش می شوند. فیبرهای موجود در خاکشیر نیز حجم مدفوع را افزایش داده و باعث سهولت حرکت مواد دفعی به خارج از بدن می شود. نوشیدنی های حاوی خاکشیر دارای خاصیت ملین می باشند و در رفع علائم یبوست بسیار موثر هستند.
درمان کبد چرب
خاکشیر در کنار خواص ملین، مدّر نیز می باشد و از طریق افزایش حجم ادرار میزان سموم زیادی را از بدن دفع می نماید. در نتیجه دفع این سموم از بدن کبد نیز پاکسازی می گردد. خاکشیر در دفع چربی کبد نیز موثر می باشد؛ به همین دلیل افرادی که دارای کبد چرب هستند می توانند از خاکشیر به طور منظم برای رفع این مشکل استفاده نمایند.
کنترل قند خون
خاکشیر در کنترل میزان قند خون نیز موثر می باشد. این ماده گیاهی به روده ها کمک کرده تا با افزایش حساسیت به جذب انسولین میزان کمتری از قند توسط روده ها جذب شود. به دلیل کاهش قند خون این ماده غذایی برای افراد دیابتی نیز بسیار مفید می باشد.
تقویت سیستم ایمنی
یکی دیگر از فواید خاکشیر خواص تقویتی آن برای سیستم ایمنی بدن می باشد که به دلیل وجود موادی همچون فلاونوئیدها و سایر ترکیبات آنتیاکسیدانی با رادیکال های آزاد در بدن مبارزه کرده و سلول های بدن را در برابر آسیب های مختلف مصون می نماید. به همین دلیل بدن با مصرف خاکشیر می تواند در برابر بیماری های عفونی مقاومت نشان داده و سلامتی خود را حفظ نماید.
تقویت پوست
خاکشیر خواص قابل توجهی در تقویت سلامتی پوست دارد. این گیاه می تواند به ترمیم و بازسازی آسیب های پوستی شامل اسکار و جراحات کمک کند. همانطور که گفته شد به دلیل حجم زیاد آب در بافت های خاکشیر، این ماده نقش مهمی را در مرطوب سازی پوست و جلوگیری از خشکی پوست ایفا می کند. از دیگر مزایای این گیاه، رفع التهابات پوستی بوده و بعنوان یک گیاه ضد جوش برای پاک سازی پوست مفید می باشد. خاکشیر قادر است به جوانسازی پوست کمک کرده و باعث تولید سلول های پوستی جدید در بدن شود.
تقویت مو
تقویت مو نیز یکی از مزایای مهم خاکشیر است؛ زیرا این گیاه حاوی مواد معدنی و ویتامین های مفیدی است که برای تقویت مو و جلوگیری از شکنندگی آن مناسب می باشد. این ماده سبب کنترل میزان چربی مو شده و از عوارضی همچون شوره سر، ریزش مو، چربی بیش از حد موها و خارش پوست سر جلوگیری می کند.
سلامت غده تیروئید
وجود عناصری چون آهن، سلنیوم، مس و اسیدهای چرب ضروری در ترکیبات خاکشیر این گیاه را قادر می سازد تا در درمان کم کاری تیروئید و رفع التهابات این غده موثر واقع شود.
کاهش فشار خون
موادی چون کومارین ها، تانن ها و فلاونوئیدها باعث کاهش سطح کلسترول بد در بدن شده و با افزایش و بهبود عملکرد کبد، فشار خون بالا را در بدن کاهش می دهند.
بهبود خواب
خاکشیر دارای خواص آرام بخش می باشد به همین دلیل در افزایش کیفیت خواب موثر است. خاکشیر با افزایش میزان تولید سروتونین در بدن میزان استرس بدن را کاهش داده و باعث افزایش نشاط بدن می شود. همینطور باعث بهبود وضعیت خلق و خوی در فرد می گردد.
تقویت نیروی باروری مردان
بر اساس تحقیقات صورت گرفته توسط جوامع پزشکی مصرف خاکشیر بصورت منظم سبب کاهش علائم پروستات در مردان می شود. این گیاه باعث افزایش میزان استقامت و انرژی بدن شده و توان جنسی آقایان را افزایش می دهد. مهمترین دلیل این موضوع تسهیل گردش خون در ارگان های بدن بوده که قدرت جسمی و جنسی مردان را افزایش می دهد.
مفید برای زنان باردار
مصرف خاکشیر در ماه های انتهایی بارداری برای زنان مفید می باشد چراکه به دلیل شل شدن دهانه رحم، باعث تسهیل روند زایمان می گردد. اما مصرف آن در ماه های ابتدایی بارداری به دلیل شل شدن دهانه رحم و ریسک سقط جنین، توصیه نمی گردد. همچنین یکی از عوارض بارداری، عدم کارکرد صحیح روده می باشد که باعث ایجاد یبوست می شود که مصرف خاکشیر می تواند این مشکل را برطرف کند. یکی دیگر از فواید خاکشیر برای زنان درمان تنبلی تخمدان می باشد.
لاغری
خاکشیر به دلیل پاکسازی روده ها از مواد سمی و چربی های اضافه باعث تناسب اندام و تعادل وزن می شود.
پایین آوردن تب
یکی از خواص دارویی گیاه خاکشیر کاهش تب می باشد. به دلیل وجود ماده گلوکز اینولات که یک ماده آنتی بیوتیک است، باعث کاهش تب در بدن می شود. همچنین تیروکسین موجود در بدن را کاهش داده و با پایین آمدن میزان سوخت و ساز بدن حرارت و تب از بدن رفع می شود.
سنگ صفرا
از دیگر فواید خاکشیر برای بدن درمان سنگ صفرا می باشد. این گیاه با کاهش سموم در بدن و تصفیه مواد زائد باعث بهبود کارکرد کلیه و کبد شده و بدن را از تشکیل سنگ صفرا در امان نگه می دارد.
از بین بردن درد استخوان و مفاصل
اثرات ضد التهابی خاکشیر سبب شده است که دردهای استخوانی و مفصلی ناشی از بیماری هایی همچون آرتریت به حداقل برسد.
مضرات خاکشیر
خاکشیر در کنار مزایای بی شماری که برای بدن ایجاد می کند در صورت افراط در مصرف، سبب بروز بیماری و یا تشدید بیماری می شود. طبع سرد خاکشیر باعث شده است که افراد مبتلا به روماتیسم و آرتروز از مصرف بی رویه این ماده غذایی برحذر باشند؛ زیرا زیاده روی در مصرف آن اثرات بیماری و درد را تشدید می کند. مصرف زیاد از حد خاکشیر می تواند باعث یبوست شود و خطر ابتلا به بیماری مگاکولون را افزایش دهد چراکه با انبساط روده، فرد قادر به دفع راحت نخواهد بود.
مصرف بیش از حد خاکشیر در دوران بارداری و شیردهی سبب ایجاد نفخ و دل درد در نوزاد و مادر میشود. مصرف زیاد خاکشیر در طولانی مدت باعث شرطی شدن بدن به این ماده غذایی شده و فعالیت روده را کاهش می دهد؛ بطوریکه بدن برای دفع حتما نیاز به یک ماده ملین خواهد داشت. در برخی موارد مصرف خاکشیر باعث بروز سردرد شده است. همچنین در برخی افراد باعث زخم معده و ورم معده شده است. در صورتی که خاکشیر به طور صحیح تمیز نشده باشد و دارای خاک و سنگریزه باشد ممکن است فرد در طول زمان و به مرور با مصرف آن دچار سنگ کلیه شود.
خرید خاکشیر با کیفیت مرغوب از بهتاگل