آشنایی با چای ترش و خواص آن

چای ترش یکی از انواع چای های گیاهی است که از گیاهی به نام هیبیسکوس (Hibiscus) یا گل جامائیکا به دست می آید. از چای ترش عموما به صورت عصاره و یا دمنوش استفاده می شود. با جوشاندن این گیاه در آب جوش، دمنوشی مفید حاصل می شود که مزایای بی شماری برای سلامتی دارد. همانگونه که از نام این چای پیدا است دارای طعمی ترش است و به دو شکل سرد و گرم قابل استفاده می باشد. گیاه هبیسکوس و دمنوش حاصل از آن به رنگ قرمز تیره، بنفش، صورتی می باشد که دمنوش حاصل از آن طعم بسیار دلچسبی دارد. این طعم خاص و دلنشین، ناشی از وجود اسیدهای آلی مانند اسید هیدروسیتریک و اسید مالیک است.  چای ترش با رنگ دلفریبی که دارد هر نگاهی را به خود مسحور می کند. این رنگ زیبا نشانه‌ای از وجود آنتی‌اکسیدان‌های قوی به نام آنتوسیانین‌ها است. به طور کلی از گل و قسمت های مختلف گیاه هیبیسکوس به عنوان غذا و دارو استفاده می شود.

خاستگاه این گیاه در مناطقی با شرایط آب و هوایی گرمسیری و یا نیمه گرمسیری همچون شمال آفریقا و آسیای جنوب شرقی می باشد. در ایران مهمترین مرکز رشد چای ترش منطقه سیستان و بلوچستان می باشد که از کیفیت قابل قبولی برخوردار است. بیشترین کشت چای ترش در خاورمیانه مربوط به کشور عربستان است که بعنوان چای مکی نیز شناخته می شود.

گیاه هیبیسکوس حدود 100 گونه مختلف دارد که هرکدام در یک منطقه با شرایط آب و هوایی خاص خود رشد می کند. به طور کلی از اکثر گونه های گیاه هیبیسکوس جهت مصرف برای تهیه چای و دمنوش استفاده می شود.

چای ترش، یک گیاه با قدمت زیاد است که مردم به دلیل وجود آنتی اکسیدان ها، ویتامین و مواد معدنی متفاوت و مفید از آن استفاده می کرده اند. در سرزمین مصر باستان چای ترش را به عنوان نوشیدنی فراعنه می شناختند و از آن به نیکی یاد می کردند. آن ها معتقد بودند چای ترش یک اکسیر جوانی است. افسانه های متعدد و دل انگیزی راجع به چای ترش وجود دارد؛ مثلا در کشورهای غربی آفریقا اعتقاد بر این است که چای ترش را خداوند برای رهایی از عطش و تشنگی برای مردم نازل نموده است. چای ترش در اعصار گوناگون جایگاه ویژه ای نزد مردم و تاریخ داشته است.

چای ترش علاوه بر مزیت رفع تشنگی و عطش و همچنین کاهش سطح خستگی مزایای دیگری دارد که شامل کاهش گلودرد، تسکین سرفه و بهبود بیماری های قلبی می باشد. علاوه بر این در کاهش سطح چربی خون، کاهش دمای بدن، بهبود بیماری دیابت، کاهش وزن، کاهش فشار خون، از بین بردن باکتری های غیرمفید و تقویت پوست نیز موثر است.

در ادامه این مقاله با بهتاگل همراه باشید تا مهمترین خواص و فواید چای ترش را شناخته و اطلاعات جامع تری را بدست آوریم.

ارزش غذایی چای ترش

در جدول زیر ارزش غذایی چای ترش در 100 گرم آورده شده است.

خواص چای ترش

جلوگیری از فشارخون

یکی از مهمترین خواص چای ترش کاهش فشار خون می باشد. بالا بودن میزان فشار خون باعث تضعیف سیستم قلب و عروق می شود و خطر بیماری های قلبی را افزایش می دهد. مطالعات صورت گرفته بر روی افراد نشان می دهد که چای ترش در کاهش فشار خون سیستولیک و دیاستولیک بسیار موثر است. افرادی که از داروهای فشار خون استفاده می کنند به دلیل احتمال تداخل، بهتر است از مصرف چای ترش پرهیز نمایند.

سلامت قلب و کاهش قند خون

وجود ماده شیمیایی آنتوسیانین در چای ترش که باعث رنگ گرفتن میوه توت می شود باعث کاهش فشار خون شده و سلامت قلب را تضمین می نماید. نوشیدن چای ترش به افرادی که از اختلال متابولیک رنج می برند باعث کاهش قند خون شده، تری گلیسیرید و کلسترول خون را کاهش داده، میزان کلسترول خوب یا HDL را افزایش می دهد و کارکرد انسولین در بدن را بهینه می کند.

تقویت سیستم ایمنی بدن

مقادیر فراوانی از آنتی‌اکسیدان‌ در ترکیبات چای ترش موجود است که وجود این مواد باعث افزایش ایمنی بدن می شود. استقامت بدن در برابر عوامل بیماری زا باعث کاهش ریسک بیماری می گردد. همچنین در زمان هایی که بدن دچار التهاب شده و مورد هجوم عوامل خارجی و بیماری زا قرار می گیرد در بازیابی سلامتی خیلی سریع عمل می کند. یک سیستم ایمنی قدرتمند در بدن به بهبود هرچه سریعتر زخم ها، از بین بردن ویروس و باکتری در بدن، کاهش سریع التهابات و مصونیت بیشتر بدن کمک می کند.

کاهش کلسترول و چربی خون

LDL یا کلسترول بد یکی از مشکلات شایع افراد در زندگی امروزه می باشد. به دلیل رژیم غذایی نامناسب افراد زیادی با بالا بودن سطح کلسترول بد دست و پنجه نرم می کنند و مشکلات زیادی گریبانگیر آن ها شده است. یکی از راه های مطمئن و کم هزینه جهت کاهش کلسترول خون مصرف چای ترش می باشد. مصرف چای ترش علاوه بر کنترل فشار خون بر کنترل سطح چربی خون نیز بسیار اثرگذار است. مطالعات نشان می دهد که مصرف روزانه 100 میلی گرم از چای ترش کلسترول بد و تری گلیسیرید خون را از بین برده و کلسترول خوب را نیز افزایش می دهد. مواد گیاهی مانند سیتوسترول، پکتین و موسیلاژ در چای ترش وجود دارد که باعث کاهش چربی و کلسترول خون می شود.

محافظت از کبد

کبد از ارگان های حیاتی بدن بوده و نقش مهمی در پاکسازی بدن از مواد سمی دارد. چای ترش به بهبود عملکرد کبد و سم زدایی از بدن کمک می کند. وظایفی همچون تولید پروتئین ها، ترشح صفرا، و تجزیه پیوندهای چربی در بدن از جمله نقش های مهم کبد است. با چای ترش می توان به تقویت سلامتی کبد و بدن کمک شایانی نمود. در طی تحقیقاتی که بر روی 20 فرد صورت گرفته است مشخص شده است که افرادی که چای ترش مصرف می کنند، کبدشان کمتر دچار تجمع چربی می شود و در نتیجه در دراز مدت با نارسایی کبد مواجه نخواهند شد. عصاره های چای ترش از سلول های کبدی در برابر استرس اکسیداتیو محافظت نموده و اسید پروتوکاتئوئیک که ترکیبی فنلی است و از گل گیاه هیبیسکوس استخراج می شود، دارای خواص آنتی اکسیدانی است و کبد را در برابر اثرات سمی ناشی از t-BHP مصون می دارد.

درمان گرفتگی های قاعدگی

برای تسکین فوری درد عضلات رحم و گرفتگی در زمان قاعدگی مصرف چای ترش موثر می باشد. مصرف چای ترش می‌تواند بر میزان ترشح هورمون استروژن تاثیرگذار است. چای ترش یک گیاه قاعده آور می باشد؛ بنابراین برای افرادی که سیکل قاعدگی نامنظم دارند می تواند کمک کننده باشد و به تنظیم زمان قاعدگی کمک بنماید. چای ترش قادر به تنظیم هورمون های زنانه بوده و سبب کاهش عوارض قاعدگی بانوان می شود. علائمی همچون دل درد، افسردگی، پریشانی و بدخلقی با مصرف چای ترش از بین خواهند رفت.

درمان افسردگی

از مهمترین دلایل افسردگی کمبود سروتونین، دوپامین و نورآدرنالین است. محققان در مجله فارماکولوژی هند عنوان کرده اند که آنتوسیانین های موجود در چای ترش خاصیت ضد افسردگی دارد. طبق پژوهش های صورت گرفته توسط محققان مشخص شد که آنتوسیانین های چای ترش از طریق فرآیند دوپامینرژیک، سروتونرژیک و نورآدرنرژیک باعث آرامش می شود. چای ترش بر تمدد اعصاب و تسکین استرس نیز موثر می باشد.

کمک به هضم غذا

از دیگر خواص چای ترش می توان به تسهیل هضم و فرآین گوارش اشاره کرد. خاصیت هضم کنندگی چای ترش سبب می وشد که افراد دچار یبوست نشده و از بروز بیماری های مرتبط با روده بزرگ و کوچک جلوگیری شود. چای ترش یک نوشیدنی ادرارآور می باشد و باعث افزایش کارایی مثانه می شود.

کمک به خنک‌شدن بدن

چای ترش علاوه بر رفع عطش و تشنگی می تواند در کاهش میزان خستگی و همچنین فرو نشاندن گرمای بدن کمک موثری بکند. به همین دلیل بسیاری از ورزشکاران برای کاهش دمای بدن پس از انجام ورزش و تمرین های بدنی که در نتیجه آن ضربان قلب و دمای بدن بالا می رود می توانند از چای ترش استفاده کنند.

کنترل وزن

چربی و قند خون بالا رابطه مستقیمی با افزایش وزن دارند. مصرف اصولی این دمنوش باعث کاهش و تعادل وزن می شود. بسیاری از افراد در کنار رعایت رژیم غذایی و به جای مصرف انواع نوشیدنی های حاوی کافئین از چای ترش استفاده می کنند زیرا بدن را در برابر اضافه وزن ایمن می کند. چای ترش میزان جذب گلوکز و نشاسته را در بدن کاهش داده و باعث لاغری می شود. امیلازهای موجود در ترکیب چای ترش از جذب گلوکز و نشاسته جلوگیری می نمایند. فرآیند لاغری توسط چای ترش ممکن است به صورت آهسته اتفاق بیفتد.

 جوانسازی و ضد پیری

وجود موادی چون بتاکاروتن، ویتامین سی بعنوان آنتی اکسیدان، میزان التهابات پوستی و بسیاری از حساسیت های پوستی مانند راش و خارش را کاهش داده و از انواع آسیب های پوستی ممانعت می کند. چای ترش برای رفع لک، کک و مک و انواع چین و چروک های سطحی و غیر سطحی فوق العاده می باشد. به دلیل وجود ویتامین سی، چای ترش نقش بی بدیلی در تولید کلاژن دارد و به همین دلیل نقش ویژه ای در سالم نگه داشتن و جوان ماندن پوست ایفا می کند. چای ترش را می توان با بوتاکس مقایسه کرد زیرا در کنار کلاژن سازی به دلیل الاستین موجود در آن، پوست را سفت و محکم و شاداب می کند. مرطوب ماندن و آبرسانی پوست از دیگر فواید بی نظیر چای ترش برای پوست است. این چای میزان گردن خون در پوست و بافت های پوستی را افزایش می دهد و سبب تغذیه بهتر و ترمیم بافت های آسیب دیده پوست خواهد شد.

ضد سرطان

چای ترش به دلیل اینکه مملو از ترکیبات پلی فنولی است، دارای ویژگی های قدرتمند و اثر ضد سرطانی می باشد. این گیاه عملکردی شبیه داروهای مرتبط با شیمی درمانی و ضد تومور دارد که از بدن در برابر سرطان های احتمالی محافظت می کند. مطالعاتی بر روی افراد سرطانی صورت گرفته است که نتایج آن بیانگر اینست که چای ترش از رشد سلول های سرطانی و پیشروی آن جلوگیری نموده و فرآیند تشکیل آن را مختل می نماید. چای ترش در جلوگیری از بیماری های سرطانی همچون سرطان سینه، معده، پوست و پروستات موثر واقع شده است.

ضد باکتری و میکروب

باکتری ها میکروارگانیسم هایی هستند که باعث پیدایش التهابات و عفونت در بدن می شوند. بیماری هایی مانند برونشیت، ذات الریه، و بیماری های مجاری ادراری از مشکلاتی است که این میکروارگانیسم ها در بدن ایجاد می کنند. چای ترش به دلیل خواص آنتی اکسیدانی و ضد سرطانی بدن را در برابر این التهابات و عفونت ها مصون می کند. چای ترش همچنین در رفع گرفتگی عضلات، نفخ و اسهال هم موثر می باشد.

ضد سنگ کلیه و مثانه

چای ترش حاوی اسیدسیتریک است که به جذب آهن، تقویت سیستم ایمنی بدن و جلوگیری از سنگ کلیه کمک می‌نماید. بهبود عملکرد کلیه ها و رفع التهابات کلیوی و کاهش استرس اکیداتیو که از عوامل ایجاد التهاب کلیه است از مهمترین اقدامات چای ترش جهت بهبود عملکرد کلیه ها است.  

مضرات چای ترش

مصرف چای ترش باعث کاهش سطح استروژن می شود. بنابراین در زمان بارداری و یا هنگام درمان جایگزینی هورمون بهتر است از مصرف چای ترش اجتناب نمود. چای ترش بر روی قدرت باروری و تولید مثل اثرگذار می باشد. زیرا در زمان مصرف چای ترش کیفیت استروژن به حد قابل توجهی پایین خواهد آمد. جهت جلوگیری از تاثیرات احتمالی این چای بر روی جنین بهتر است در زمان بارداری از این چای استفاده نشود.

در صورتی که به دلیل فشار خون پایین در حال استفاده از داروهای خاص هستید به دلیل اثرات کاهش فشار خون و ادرار آور بودن چای ترش بهتر است آن را از برنامه غذایی خود حذف نمایید.

نوشیدن این چای بیش از دو لیوان در روز باعث بی حالی و ضعف خواهد شد؛ بنابراین افرادی که به کار رانندگی و استفاده از ابزارآلات پرخطر مشغول هستند به دلیل کاهش سطح هوشیاری بهتر است از چای ترش استفاده نکنند.