وشا که به نام های اوشق، اشتک، اوشک، فاسوخ مغربی، بدران و اوشه هم شناخته می شود در زبان انگلیسی به آمونیک معروف می باشد. صمغ آن نیز به صمغ آمونیاک معروف است. گیاه وشا یک گیاه علفی می باشد که از خانواده چتریان بوده و خاستگاه آن در کشورهایی مانند ایران و هندوستان است. همچنین در مناطقی از آفریقا که شرایط خشک و بیابانی دارند این گیاه قابلیت رشد دارد. صمغ بدست آمده گیاه وشا در ایران در مناطقی همچون کاشان، آباده، اصفهان، سمنان، شاهرود، بسطام و سایر مناطق استان فارس، سیستان و بلوچستان، قزوین و سمنان استخراج شده و به کشورهایی مانند هند و آسیای شرقی و اروپا صادر می شود.
صمغ گیاه وشا از دیرباز و ایام دور در ایران، هند و دیگر کشورهای آسیایی بعنوان خاصیت درمانی مورد استفاده قرار می گرفته است. از این گیاه نه تنها در کشورهای مذکور بلکه در کشورهای اروپایی به عنوان درمانی برای اختلالات تنفسی، سرفه و تنگی نفس استفاده می شده است. وشا یک داروی گیاهی بی نظیر با خواص فوق العاده است که در ادامه به آن خواهیم پرداخت.
وشا چیست؟
از ساقه ها، ریشه و دمبرگ های گیاه وشا شیره یا مایعی خارج می گردد که به صورت طبیعی و غیر طبیعی این عمل انجام می شود. مایع خارج شده از وشا در اثر قرار گرفتن در مجاورت هوا سفت شده و به یک صمغ یا رزین تبدیل می گردد. در روش طبیعی خروج شیره به وسیله خراشی که در اثر گزش حشرات بر روی پوست، ساقه و ریشه ایجاد می شود انجام می گیرد. شیره زمانی که در معرض هوا قرار می گیرد سفت و منقبض شده و به رنگ شیری، قهوه ای و یا قرمز در می آید. این ماده همان صمغ یا رزین نامیده می شود. این صمغ یا بر سطح گیاه وشا باقی می ماند یا از آن فرو ریخته و بر زمین می افتد. صمغ وشا یک صمغ محلول در آب می باشد و خاصیت امولسیون دارد. روش غیرطبیعی خروج شیره به این شکل است که با استفاده از ابزارهای مخصوص بر روی ساقه و پوست گیاه خراش ایجاد کرده تا صمغ و شیره از گیاه خارج شود. این صمغ نیز حالت سفت و سخت دارد و در صورتی که در معرض هوای گرم قرار بگیرد و یا زیر نور خورشید باشد نرم می شود.
طبع وشا گرم و خشک است و استفاده های زیادی در طب سنتی دارد. از این گیاه در صنایع دارویی استفاده های فراوانی می شود.
گیاه وشا همانطور که گفته شد یک گیاه علفی از خانواده چتریان است که در حالت عادی ارتفاع آن به 1.5 الی 2 متر می رسد. ارتفاع این گیاه در برخی مناطق تا 3 متر هم دیده می شود.
برگ های گیاه وشا به رنگ سبز و یا سبز متمایل به قهوه ای هستند که حالت رشته ای دارند. ساقه های گیاه وشا استوانه ای شکل بوده و بلند می باشد. رنگ شاخه ها سبز متمایل به خاکستری است. دارای گل هایی زرد رنگ و یا سفید رنگ است که افشان و متراکم است. میوه گیاه به شکل مستطیلی پهن است که در ابتدا دارای کرک و در ادامه بی کرک می باشد. رنگ میوه قهوه ای یا بنفش می باشد.
ریشه گیاه وشا که مغزی سفید رنگ دارد و 3 الی 4 ساله است، در آب شیرین قابلیت رشد و نمو خوبی دارد. میزان زیادی از صمغ وشا از طریق ریشه و ساقه این گیاه بدست می آید. نیمه دوم اسفند ماه زمان جوانه زنی وشا است و گل دهی آن نیز از ابتدای ماه دوم سال تا انتهای همان ماه به طول می انجامد. سپس فرآیند میوه دهی آغاز شده و تا پایان مرداد ماه این گیاه میوه دهی خواهد داشت.
ترکیبات گیاه وشا
صمغ وشا دارای ترکیبات گلوکزی شامل اسید گلوکورونیک، آرابینوز، رامنوز و گالاکتوز می باشد. از دیگر ترکیبات این گیاه می توان به وجود ۶۰ تا ۷۰ درصد اسانس هایی مانند فرولن و استات لینالیل،۲۲ درصد صمغ، اسید سالیسیلیک آزاد، رزین، روغن فرار و کومارین اشاره کرد. ترکیبات موجود در این گیاه سبب شده است که از آن به عنوان مصارف دارویی و صنعتی استفاده های فراوانی بشود. وشا دارای طعمی تلخ و تند است و بوی معطری دارد.
کاربرد گیاه وشا
صمغ این گیاه همانند گیاهانی همچون انغوزه و باریچه، دارای خواص و کاربردهای متعددی است. بعنوان مثال می توان از آن بعنوان ضد درد و ضد حساسیت با کارایی موثر استفاده نمود. صمغ وشا دارای اثرات ضد باکتری، ضد میکروبی و ضد التهابی نیز می باشد. از دیگر مزایای آن می توان به بهبود عملکرد گوارش، درمان مشکلات پوستی، بهبود زخم، تقویت مفاصل و استخوان، بهبود عملکرد قاعدگی در بانوان اشاره نمود.
وشا دارای اثر ضد نفخ، ضد اسپاسم و گشاد کننده رگ های خونی نیز می باشد. خاصیت خلط آوری، انرژی زایی، ضد اکسیداسیون، تب بر بودن و کمک به تعریق بیشتر از مزایای وشا می باشد.
از صمغ وشا در تهیه دارو در شرکت های دارویی و تهیه چسب و لوازم آرایشی در کارخانه های فرانسوی و ایتالیایی استفاده های زیادی می شود.
روغن وشا نیز خواص متعددی دارد. برای بدست آوردن روغن وشا می توان از میوه یا بذر آن روغن گیری نمود. از روغن وشا می توان برای پخت و پز و سرخ نمودن مواد غذایی استفاده نمود. روغن وشا خواص قابل توجهی برای سلامتی و بهبود بیماری های بدن دارد. از صمغ وشا نیز می توان روغن گیری کرد که کاربردهای مفیدی در طب سنتی دارد.
خواص گیاه وشا
در ادامه این مطلب با خواص بی نظیر گیاه وشا به تفصیل آشنا خواهیم شد. با بهتاگل همراه باشید.
درمان صرع
یکی از بیماری های مغز و اعصاب که باعث ایجاد حمله به سیستم مغز و اعصاب و نورون های عصبی می شود صرع می باشد. بیماری صرع یک بیماری مزمن و رو به افزایش می باشد. وشا گیاهی است که از دیرباز برای بهبود و درمان صرع استفاده می شده است. با استفاده از وشا و ترکیب آن با مقداری عسل می توان از رطوبت مغز که یکی از عوامل مهم در ایجاد بیماری صرع، پارستزی اندام و تشنج است، جلوگیری نمود.
درمان آلرژی و مشکلات ریوی
وشا دارای خاصیت ضدالتهابی بسیار قوی می باشد. از وشا برای درمان انواع حساسیت ها و تنگی نفس، آسم، برونشیت و دیگر مشکلات ریوی استفاده می شود. وشا با زهکشی سینه باعث کاهش رطوبت و خلط سینه شده و سینه را نرم می کند. برای افراد مسنی که با مشکلات ریوی دست و پنجه نرم می کنند وشا یک گزینه مناسب می باشد که می تواند بیماری هایی مانند زکام و انواع مشکلات تنفسی را برطرف نماید.
درمان سیاتیک
همانطور که گفته شد گیاه وشا دارای اثرات ضد درد می باشد. بنابراین دم کرده این گیاه می تواند برای دردهای شدیدی مانند سیاتیک معجزه گر باشد. سیاتیک عصبی طولانی است که بعنوان بزرگترین رشته عصبی در بدن انسان شناخته می شود. سیاتیک بعنوان دردی مزمن و ایجاد ناتوانی باعث بوجود آمدن محدودیت حرکتی در انسان می شود. وشا شبیه یک قرص مسکن برای چنین دردهایی عمل می کند و سبب کاهش آن می شود. از خواص تسکین دهنده آن معمولا برای بهبود دردهای کمر، دردهای استخوان و مفاصل و انواع التهابات به صورت موضعی و یا خوراکی استفاده می شود.
خاصیت ضد انگل
از گیاه وشا در کشورهایی مانند پاکستان و هندوستان بعنوان ضد انگل و سنگ شکن مثانه استفاده می شود. وشا دارای طبع گرم و خشک است و به همین دلیل توانایی کاهش رطوبت معده و روده را دارا است. از خود گیاه وشا و صمغ آن برای درمان انواع انگل معده و روده استفاده می شود.
بهبود عملکرد دستگاه گوارش
گیاه وشا به دلیل ترکیبات موجود در آن یک گیاه مسهل می باشد. وشا از ایجاد یبوست جلوگیری می کند و دفع را برای بدن تسهیل می نماید. معمولا برای اثربخشی بیشتر وشا را با خاکشیر ترکیب کرده و میل می کنند تا بدین شکل وضعیت دستگاه گوارش را بهبود پیدا کند. این ترکیب باعث منظم شدن حرکات روده شده و نحوه دفع را راحت تر می کند. همچنین ترکیب این گیاه با عسل نیز در رفع اختلالات معده و روده بسیار موثر است.
تنظیم قاعدگی
تنظیم چرخه قاعدگی بانوان از مهمترین مزایای وشا می باشد. این گیاه پس از تخم گزنه از مهمترین گیاهان دارویی جهت رفع مشکلات قاعدگی است. وشا یک گیاه عالی برای تعادل ترشح هورمون های بدن است. این گیاه باعث کاهش دردهای مربوط به دوران قاعدگی در بانوان می شود. همچنین بانوانی که دچار سقط جنین شده اند می توانند با مصرف وشا نسبت به دفع بقایای جنین و خروج آن اقدام کنند.
درمان مشکلات استخوان و مفاصل
درد مفاصل و انعطاف پذیری بیش از حد مفاصل باعث بروز دردهای شدید در سیستم اسکلتی بدن می شود. در این حالت معمولا فرد قادر به حرکت در آوردن مفاصل خود نمی باشد و یا به سختی این کار را انجام می دهد. نرمی مفاصل و درد در استخوان را می توان با مصرف وشا به حداقل رساند. مصرف وشا باعث کاهش ریسک آسیب پذیری و دردهای استخوان و مفاصل شود و از دررفتگی و التهابات جلوگیری کند.
بهبود اختلالات کبدی
وشا برای رفع اختلالات کبدی همچون انسداد عروق کبد و گرفتگی های آن و نیز برای افرادی که دچار بزرگی کبد و طحال شده اند مناسب می باشد و این نوع مشکلات را برطرف می کند.
رفع کک و مک
بسیاری از مشکلات پوستی ناشی از مسائل ژنتیکی می باشد. ایجاد کک و مک بر روی پوست انسان نیز برگرفته از مشکلات ژنتیکی است. نور خورشید و قرار گرفتن در معرض نور خورشید نیز میتواند این موضوع را تشدید کند. می توان از صمغ وشا یک ضماد درست کرد و به صورت موضعی بر روی نواحی دارای کک و مک قرار داد. همچنین مصرف آن به صورت خوراکی نیز می تواند از بروز مشکلات و سایر لکه های پوستی جلوگیری کند.
درمان شوره سر
شوره پوست سر به دلیل خشکی زیاد از حد پوست سر به وجود می آید. شوره یک مشکل رایج در میان بسیاری از افراد می باشد. اوشق یا وشا باعث افزایش گردش خون در نواحی پوست سر می شوند و بدین شکل باعث ترمیم سلولها و یا ایجاد سلول های جدید در پوست سر می گردد. وشا در مرطوب کردن پوست سر و آبرسانی به آن نیز بسیار موثر است. با این اقدام سلول های پوست سر تغذیه شده و از خشکی و پوسته شدن پوست سر جلوگیری می شود.
ترمیم زخم
ساخت پماد از وشا و گذاشتن آن بر روی زخم می تواند به ترمیم آن و ایجاد سلول و بافت های پوستی جدید کمک کند. از پماد وشا می توان برای رفع گوشت های اضافی بر روی پوست استفاده نمود و آن ها را از بین برد. پماد وشا همچنین در رفع رطوبت چشم و جوش های ایجاد شده بر روی پلک نیز موثر است.
دیسک کمر
دیسک ها، بالشتک هایی غضروفی متشکل از آب یا مایع هستند که در بین ستون مهره های کمر واقع شده است. این دیسک ها خاصیت ضربه گیری دارند و از کشش زیاد مهره ها جلوگیری می کند. مصرف وشا باعث می شود که انعطاف پذیری این دیسک ها بیشتر شده و فشاری که بر روی بافت های عصبی بر اثر بیرون زدگی دیسک ها می آید کاهش یابد. وشا بنا به خواص ضد دردی که دارد می تواند به کاهش و کنترل درد ناشی از کمردرد و آسیب های دیسک کمر کمک کند.
جلوگیری از گرمازدگی و افزایش صفرا
افرادی که میزان صفرا در بدن شان زیاد است می توانند با مصرف وشا آن را کاهش بدهند. همچنین افرادی که دچار کرمازدگی شده اند می توانند حرارت بدن را به وسیله خوردن دمنوش وشا کاهش دهند.
عوارض وشا
گیاه وشا و ترکیبات آن در کنار خواص بی نظیری که برای بدن دارد می تواند باعث ایجاد عوارض هم بشود. این گیاه همانند سایر گیاهان دارویی قواعد مصرف خود را دارد و برای اطلاع از نحوه مصرف آن می توان از توصیه متخصصان طب سنتی و دستورالعمل های آن ها استفاده نمود.
در ادامه این مطلب به ذکر عوارضی که وشا می تواند ایجاد نماید خواهیم پرداخت و اشاره ای گذرا به آن خواهیم داشت.
- مصرف وشا برای مادران باردار توصیه نمی شود زیرا امکان سقط جنین را افزایش می دهد.
- مصرف بیش از حد وشا و مشتقات آن می تواند در بوجود آمدن مشکلات کلیوی، کبدی و گوارشی موثر باشد و این مشکلات را افزایش بدهد.
- مصرف وشا برای افرادی که دارای مشکلات مجاری ادراری هستند مناسب نمی باشد و ممکن است این مشکل را تشدید نماید. همچنین افراد دارای زخم معده و بیماران کلیوی حاد، بهتر است از مصرف وشا ممانعت کنند.
- در برخی موارد وشا باعث گشاد شدن بیش از حد عروق خونی می شود و فشار خون را با اختلال مواجه می کند. به همین دلیل باید از مصرف بی رویه آن جلوگیری کرد.
